Waar wij Vlamingen al 2 decennia de oudejaarsconferences van Geert Hoste bekijken, heeft Nederland ook – en al veel langer – zo’n traditie. Wie zijn tegenwoordig de sterspelers van de oudejaarsconferences en waarom houden wij, Nederlanders en Vlamingen, er zoveel van?
Nederland
“Om samen het kleinkunstjaar uit te leiden, luisteren we vanavond naar Wim Kan die het uur zal vullen met eigen liedjes en conferences”, zo klonk het op 31 december 1954. De eerste oudejaarsconference, ‘Nou je weet wa’k bedoel’, werd door de VARA uitgezonden om 21 uur op de radio. In 1956 herhaalde Kan zijn kunstje, met opnieuw hoge luistercijfers, en zo was er een traditie geboren. Eerst op de radio, nadien op de televisie.
De Nederlandse omroep VARA zendt zowat elk jaar een terugblik op het jaar uit. Anders dan in Vlaanderen heeft Nederland meer dan 1 conferencier, maar er zijn een aantal protagonisten. Ze verdelen deze taak (ongeveer) netjes, met de VARA als scheidsrechter. De bekendste zijn (waren) Wim Kan, Seth Gaaikema, Freek de Jonge, Lebbis en Jansen en Youp van ‘t Hek.
Sinds 2006 heeft de Nederlandse omroep SBS ook een oudejaarsconference met comedian Guido Weijers. Ieder jaar goed voor anderhalf miljoen kijkers en Weijers werd plots een van de bekendste Nederlandse comedians. Maar omdat wij in Vlaanderen geen SBS kunnen bekijken heeft Guido hier weinig bekendheid.In 2013 zal Weijers geen conference maken, omdat hij zijn comedyshow ‘V’ voorrang geeft. Misschien staat de poort naar Vlaanderen nu wel open.
Dit jaar zal Theo Maassen de oudejaarsconference voor zijn rekening nemen. Het wordt zijn eerste en meteen zijn laatste. De cabaretier heeft het gehad met de steeds veranderende actualiteit. Hij had net zijn voorstelling rond en dan gaat Mandela dood, aldus Maassen in De Telegraaf. De grap over de baard van minister Plasterk kon ook de prullenbak in toen de politicus besliste om met gladgeschoren kin door het leven te gaan.
Niet dat Theo het slecht doet. Integendeel zelfs. Mensen die de voorstelling al hebben gezien noemen deze conference de hardste in jaren. Theo hakt er hard in, maar is dat niet de kern van iedere eindejaarsterugblik?
In Nederland staat er ondertussen ook een nieuwe oudejaarsconferencier op: Pieter Derks. Wie weleens naar De Wereld Draait Door kijkt heeft hem ongetwijfeld al eens opgemerkt. De tijd is dus rijp voor ‘alweer mijn eerste oudejaarsconference’ zoals Derks bij opkomst zegt. Nog niet op televisie, nog niet dé oudejaars. De kroonprins draait warm. Pieter Derks wordt momenteel aanschouwd als de belofte, en de kans is groot dat hij voor het einde van dit decennium ook op 31 december op televisie zijn praatje kan komen maken.
Vlaanderen
De eerste oudejaarsconference van Geert Hoste was in 1993, hoewel dat zeker niet zijn eerste comedyprogramma was. Hoste timmerde immers al jaren aan de weg. Hij haalde de mosterd in Nederland en het Verenigd Koninkrijk en besloot dat de oudejaarsconference zijn handelsmerk zou worden. Daarmee trad Vlaanderen officieel in de voetsporen van Nederland. De eerste oudejaarsconference van Hoste werd door de toenmalige BRT uitgezonden. Toch was dit niet de eerste keer dat de Vlaming werd blootgesteld aan comedy op Oudejaar. Iconische programma’s als ‘Het Gala van de Gouden Bertjes’ en ‘Oei Jacques’ effenden het pad. Uiteraard waren deze humorprogramma’s niet of nauwelijks politiek beladen. De enige komiek die destijds weleens een politiek statement durfde maken was Urbanus.
Halfweg het eerste decennium van deze eeuw gaf VTM de kans aan Raf Coppens om een oudejaarsconference te schrijven voor de commerciële omroep. Hij was in die tijd immens populair, en zijn stijl van humor maakte het zeker mogelijk om een kritische eindejaarsconference te maken. Na een aantal edities gaven Coppens en VTM er echter de brui aan.
Eind 2009 stond een nieuwe conferencier op: Michael Van Peel. Zijn conference was aanvankelijk enkel in kleine zalen en cafés te zien. Al snel werd hij door de VRT uitgenodigd om mee te werken aan ‘Het Besluit’, een kritisch en alternatief jaaroverzicht voor Canvas en Radio 1. In 2011 deed hij een stukje uit zijn eigen show, naast Jeroen Leenders, Bart Cannaerts, Veerle Malschaert en MC Bert Gabriëls. Sinds 2012 werd ‘Het Besluit’ vervangen door de solovoorstelling van Van Peel, zowel op Canvas als Radio 1.
In het kleine circuit hebben Dufraing en De Wit ook een oudejaarsconference waarmee ze in 2012 nog werden aangeklaagd voor laster en eerroof omdat ze een lokale politieagent hadden ‘beledigd’.
Waarom eigenlijk?
En daarbij beland ik naadloos bij het nut van comedy en van zo’n oudejaarsconference: tegen de schenen trappen van regelmakers en – controleurs.
Zowel in Nederland als in Vlaanderen kijken massaal veel mensen naar de oudejaarsconference. Wat is er dit jaar gebeurd in onze maatschappij? Waarom is er crisis? Wie heeft de verkiezingen gewonnen en welke gevolgen heeft dit gehad? De politiek wordt hard aangepakt, maar is dat niet de taak van iedere stand-up comedian? De maatschappij-kritische comedians zijn de hedendaagse hofnarren van onze maatschappij. Een hofnar speelt al eeuwenlang een unieke rol binnen de maatschappij. Hofnarren mogen opmerkingen maken die niemand anders aan het hof mocht maken, vaak tegen de heersende opvattingen in, zonder dat hij daarvoor gestraft werd.
Hofnarren zijn onmisbaar. Comedians hebben een stem en een functie. Ze laten ons lachen met situaties die we niet in de hand hebben en helpen ons om de realiteit te relativeren. Wij verkiezen politiekers, waarna ze ons schaamteloos GAS-boetes laten betalen. Daar mogen (moeten!) wij mee kunnen lachen. Dat houdt de geest scherp en het leven licht. Dat is de rol van comedy.
